Propaganda (yaymaç): Örgütlü olarak inandırma etkinliği; bir düşünceyi savunanların çıkar veya görüşlerine uygun düşecek biçimde ve yandaşlarını çoğaltmak amacıyla insanların tutum ve davranışlarını değiştirme etkinliklerinin tümü. Tanımda geçen örgüt, bir devlet olabileceği gibi, bir siyasi grup, bir cemaat, meslek grubu, belli bir statü de olabilmekte…

Yaymaç, kaynaklarına ve uygulanan tekniklerine göre değişiklik göstermekte.

Kaynaklarına göre Yaymaç:

Beyaz Yaymaç'ın kaynağı bellidir.

Kara Yaymaç, dost bir kaynaktan geliyormuş gibi görünür ama gerçek tersidir.

Gri Yaymaç, nötr bir kaynaktan gelir gözükür ama aslında karşı taraftan gelmektedir.

Tekniklerine Göre Yaymaç:

Korkuya başvurma,

Tren etkisi,

Kalabalığa katıl,

Kaçınılmaz zafer,

Direkt emir,

Reddin elde edilmesi,

Rasyonalizasyon,

Kasıtlı muğlaklık,

 Transfer,

Nedeni aşırı basitleştirmek,

Sokaktaki adam,

Tanıklık,

Damgalama,

Günah keçisi,

Erdem sözleri,

Sloganlar,

İfade edilmemiş kabuller.

Propaganda; Özellikle de savaş dönemlerinde yaygın olarak başvurulun bir yöntem olan propaganda, etki alanlarında anlamlı çözülmelere ve dolayısıyla yaymaççı devletin hedeflerine ulaşmasına büyük bir katkı sağlamakta…

Birinci Dünya Savaşı sırasında, bir zamanlar Cihan Devleti olan Osmanlı İmparatorluğu’nun çözülerek, dağılmasını hedef almış olan başta İngilizlerin Araplara yönelik olarak “bir peygamber gelecek ve çölde su çıkaracak”, planlı yaymacının akabinde, susuz çöle boru döşeyerek su hattı çekmeleri, bedevileri suyun aktığı yere götürerek yaymaçlarını ispatlamaya çalışmaları ve onların da buna “çıkarlarına uygun gelmesi nedeniyle inanmaları”, akabinde sahte peygamber İngiliz ajanı Albay Lawrence’ın ortaya çıkması, Araplarla aynı safta namaz kılması, bütün bunların yanında İslam birliğini bozmaya yönelik bir de mezhep oluşturması, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanmasında etki etmiş yaymaçlara bir misal…

Savaş sırasında, Osmanlı tebaasının üzerine uçaklardan bırakılan, kurtuluş mücadelesini önlemek amaçlı “sahte İngiliz fetvaları”… Ya da binerce insanı peşinden sürükleyebilen Hitlerin sürekli tekrara dayalı “radyo yayınları” ve hemen hemen her köşede asılı posterleri… Bu ve benzer yaymaçlar kabul edilebilir veya kabul edilemez olsa da, inançları, ahlâki değerleri, kültürleri, hedefleri farklı olan insanın emellerine ulaşmak için uyguladığı birer yaymaç yöntemi…

Yaymaç, insanlığın meydana getirmiş olduğu “karşılıklı hukuka dayalı” bir yönetim sistemi olan “demokrasi”de de önemli bir yer tutmakta. Belki de demokrasi, yaymaçlar, söylemler ile işlemekte…

Demokrasinin ürünü olan bir siyasi grup, düşüncelerini yaymakla, söylemleri ile taraftar bulabilmektedir. Kişi, bir siyasi grubun, partinin söylemlerine yönelik olarak; “evet, bu söylenenler, benim düşüncelerim ile örtüşüyor” veya “tam olmazsa da düşüncelerime yakın”, dediği anda, siyasi gruba destek verenler arasına katılıyor… Ve böylece, grup bir güç olamaya başlamakta… Ve işte tam da burada, siyasi grubun, partinin yaymacını yayarken izlediği teknik önem kazanmakta.

Siyasi grup güç olma yolunda ilerlerken, yaymacını nelerle destekliyor? İnandırıcılığını nasıl kuvvetlendiriyor, pekiştiriyor? Bunlara bakmak ve esas amacını anlamak, anlayabilmek önem kazanıyor…

Saf, temiz duygularla mı hareket ediyor? Yoksa her türlü duyguları, bir zamanlar İngilizlerin Araplara uyguladığı ve şimdilerde Amerika’nın uygulamakta olduğu türden, başta da “din” duygusu olmak üzere, tüm duygular, değerler istismar ediyor mu? Demokrasinin, özgürlüğün yegâne unsuru ve dolayısıyla kişin namusu olan “oy” satın alınmaya mı çalışılıyor? Oy kullanana ahlâka uygun olmayan bir çıkar sağlanıyor mu? Yoksa medeni bir ortamda mı hareket ediliyor?

Bir “devlet yönünden” diğer devlete karşı, bir “siyasi grup”, parti yönünden, güç, taraftar kazanmaya karşı yapılan yaymaçlardan yukarıda kısaca bahsettik…

Meslek grupları, statülere gelince,

Yukarıda sıralananların dışında meslek grupları içinde, statüler arasında da yaymaçlar olabilmekte.

Birlikte hareket etmek, aynı amaca yönelik çalışmak dururken, üstelik de “halkçılık ilkesi”ne rağmen, bir meslek grubu içinde, statüler arasında olumsuz yaymaçlar niçin oluşturulur? Ve bu yaymaçlar niçin sistemli olarak yayılır?

Meslek grupları, statüler içi/arasındaki yaymaç; bir meslek grubundan, statüden bahsedilince, toplumda yaygın bir kanaat oluşturmak, oluşturulan yaygın kanaatten yayanın lehine olmak üzere korku yaratmak, güç sağlamak amaçlı, olabilmekte… Hayatın akışı içinde, meslek grupları, statüler arasındaki yaymaçla karşılaşmak mümkün…

Yaymacın ana amacı, gücün, düşüncenin yayılması ve pekiştirilmesi olduğuna göre; bir meslek grubu, diğer meslek grubu üzerinde, üstelik de kanunlarla belirlenmişin dışında, neden güç oluşturmak ister?

Hele bir de yapılmak istenen, bir meslek grubu üzerinden toplumda “bak ben güçlüyüm” anlamında “yaygın bir kanaat oluşturmak”, mesaj vermek ise… Ve bu yolla topluma, güç olarak ulaşıyor veya ulaşılmak isteniyorsa…

Bir meslek grubunu, statüyü geliştirmek dururken, bu türden olumsuz, “sistemin geneline zarar verici” yaymaçlar, belki de bir soğuk savaş kültürünün kalıntıları, kırpıntıları…

Unutulmamalıdır ki, yaymaç mağdurlarının yanı sıra, yaymaca şahit olan da bir insan ve farkındalıkları vardır… Ve her dinleyenin de hayata geçirmek istediği bir düşüncesi olabilir. Ve gün gelir ki dinleyen kişi, o yaymacın dışında, yaymaçtan edindiği çatlaklardan da istifade ile çok farklı bir yaymaca girişebilir… Bu girişim beklenen amacın çok çok dışında da olabilir!

Yaymaç, yayanın ahlâki ve kültürel yapısıyla yakından alakalı...

Bir devletin, bir siyasi partinin yaymacına bir yere kadar, evet…

Bir Devletin ulaşmak istediği hedefleri vardır. Bu hedefler o devleti yönetenlerin genel ahlâkıyla, kültürüyle ilgilidir ve yaymaçları da o yöndedir, denilip geçilebilir.

Aynı şekilde, bir siyasi grubun, partinin de bir amacı vardır. Amacına ulaşmak için uygulanan yöntemler tamamen siyasi grubun “ahlâkı ve kültürel düzeyi” ile ilgilidir, denilip geçilebilir…

Fakat amacı topluma hizmet üretmek olan bir meslek grubunun diğer meslek grubuna karşı olumsuz yaymacına, hayır…

Meslek grupları sürekli bilimsel gelişimden yana olmalılar… Bir meslek grubu diğerinin önünde, aşılması gereken engel teşkil etmemelidir…

Unutulmamalıdır ki, her olumsuz yaymaç, aynı zamanda atana geri dönen türünden bir bumerangtır! Bugün şunu yaydım, diye kimse övünmemeli, yerinmemeli… Atılan bumerang atılış maksadına göre, döner, döner ve yayanı da eninde sonunda olumlu veya olumsuz bir şekilde etkiler…

Olumlu düşüncenin olumlu etkilerinden istifade etmek ve güzel bir yaşam dileğimle… 30.01.2011