Akıl, sağlıklı olarak dünyaya gelen her insanda doğuştan, yaratılıştan olan şey.

İnsanı insan yapan yegâne şey sonradan edinilen ahlaktır.

Ahlak,

TDK’da şöyle tanımlanıyor. 1. isim Bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları, aktöre, sağtöre. "Ahlak düzelmeden hiçbir şey düzelmez." - Ç. Altan

Aktöre, neymiş, bir de ona bakalım;

 (a'ktöre)isim Ahlak

"Artık gemisini kurtaran kaptan olacaktır, aktöre yozlaşması ve çöküntü başlar." - M. C. Anday

Diğer insanların haklarını gasp eden her uyanık, akıl sahibiyken, asıl sahip olması gereken ahlaktan yoksundur.

Dünya üzerinde hiçbir inanç sistemi, toplu yaşam şekli yoktur ki ahlaksızlık temelli olsun. Eğer öyle olsaydı, insanlar o toplulukta, o inançta buluşabilirler miydi?

Akıl yaradılıştan gelir, kişi her işini doğuştan gelen aklıyla yaparken; ahlak, insani, diğer insanlarla ilgili olması yönüyle toplumsal, daha da ötesi, evrenseldir, vicdanla ilgilidir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde akıl ve ahlak şöyle geçmekte:

Madde 1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

Madde 29

1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı ödevleri vardır.

2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.

Doğuştan olan “akıl”a insanın yapabileceği bir şey yokken, ahlak sonradan öğrenilebilen, yaşama bakış.

O halde, bir insanı diğer insandan ayırt edici temel nitelik ahlaktır, diyebiliriz.

Ahlak sahibi bir insanın temel nitelikleri;

Diğer insanları hasım olarak görmez,

Güven vericidir, asla aldatmaz, dürüstlüğünden ödün vermez,

İstikrarlıdır, söz ve davranışlarıyla zikzaklar çizmez,

Koruyucudur, insanları sever ve bundan haz duyar,

Öngörü sahibidir, bilimsel hedefler koyar ve o yolda ilerler,

Sorumluluk sahibidir, hatasından kaynaklı zararları diğer insanlara ödetmez,

Hoşgörü sahibidir, masum insanları buhranlara sokmaz, her halde onları korur,

Onur sahibidir, diğer insanların onuruna saygı duyar, kötü durumlara düşmemesi için çaba sarf eder,

Tevazu gösterir, her insanın rahatlıkla ulaşabileceği seviyede durur, alçak gönüllüdür, iyi bir dinleyicidir, bilgindir, bilgedir, eleştiriye açıktır,

Verendir, diğer insanlardan bir şey beklemediği gibi, onların çıkarlarını gözetendir,

Açıktır, üstlendiği görevleri hiçbir yanlış anlamaya sebebiyet vermeyecek şekilde, sorumluluğunu üstlendiği kişileri koruyucu şekilde yerine getirir, her koşulda onlara sadakatle hizmet eder,

Bilimsel bakışa sahiptir, her işini beşeri bilimler doğrultusunda sorgulayandır, araştırandır.

***

Türk Milleti’ni hiçbir koşulda aldatmamış olan Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’ün ahlakla ilgili birkaç sözüne yer verelim:

- Bir milletin ahlak değeri, o milletin yükselmesini sağlar.

- Bir millet, zenginliğiyle değil, ahlak değeriyle ölçülür.

- Saygısızlığın, saldırının küçüğü, büyüğü yoktur.

- Cumhuriyet ahlak üstünlüğüne dayanan bir ülküdür; Cumhuriyet erdemdir.

- Samimiyetin lisanı yoktur. Samimiyet sözlerle açıklanamaz. O, gözlerden ve tavırlardan anlaşılır.

- Medeniyetin esası, ilerlemesi ve kuvvetin temeli, aile hayatındadır. Bu hayattaki fenalık mutlaka toplumsal, ekonomik ve politik beceriksizliği doğurur.

- Bir millette, özellikle bir milletin iş başında bulunan yöneticilerinde özel istek ve çıkar duygusu, vatanın yüce görevlerinin gerektirdiği duygulardan üstün olursa, memleketin yıkılıp kaybolması kaçınılmaz bir sondur.

***

Hayatta, aldanmak diye bir şey yoktur,

Gemisini yürütmek, aklınca uyanık geçinmek vardır.

Aldanan bilinçli aldanır, aldatan da bilinçli aldatır,

Aldananın tutamağı sözde çaresizliği olsa da, her ikisinin sonu aynı yerdir, bataklıktır,

Çünkü ahlak, akıldan üstündür.